Hiperpigmentacja skóry jest jednym z najczęstszych problemów, z jakimi pacjenci zgłaszają się do dermatologa czy do gabinetów medycyny estetycznej. Ze względu na długi czas terapii, wysokie ryzyko nawrotu oraz wystąpienia działań niepożądanych po zastosowaniu dostępnych metod terapeutycznych leczenie staje się wyzwaniem.
Jakie są najczęstsze przyczyny wystąpienia hiperpigmentacji?
Zmiany barwnikowe spowodowane są nadmierną syntezą barwnika (melaniny), nieprawidłowym jego rozmieszczeniem w skórze przy prawidłowej ilości komórek wytwarzających barwnik (melanocytów). Kluczowym enzymem biorącym udział w przekształceniu aminokwasu tyrozyny w melaninę jest tyrozynaza, dlatego wiele produktów do leczenia przebarwień ma na celu hamowanie jej aktywności.
Przebarwienia są spotykane we wszystkich typach rasowych, chociaż najczęściej występują u osób z ciemniejszym fototypem skóry, czyli III, IV i V według skali Fitzpatricka.
Do najczęstszych przyczyn powstawiania przebarwień zaliczamy promieniowanie UV (100–400 nm), przyspieszające produkcję melaniny w skórze. Coraz częściej zwraca się także uwagę na rolę światła widzialnego (VL: 400–780 nm) oraz podczerwonego (IR: 700–2500 nm).Pozostałe przyczyny hiperpigmentacji obejmują czynniki genetyczne, zaburzenia hormonalne, stosowanie leków antykoncepcyjnych, powikłania pozabiegowe, a także inne dermatozy.
Jakie są najczęstsze rodzaje przebarwień?
Ze względu na lokalizację złogów melaniny wyróżnia się przebarwienia:
• naskórkowe (powierzchowne);
• skórne – charakteryzujące się ułożeniem barwnika głębiej w skórze właściwej;
• mieszane skórno-naskórkowe.
Typy przebarwień
• Piegi – dziedziczne zaburzenie polegające na wytwarzaniu nadmiaru melaniny przez pra-widłowe melanocyty;
• Melasma – powszechne schorzenie dotykające głównie u kobiet po 30. roku życia, charakteryzujące się występowaniem nieregularnych plam o wyraźnie zaznaczonych granicach w kolorze jasnobrązowym lub brunatnym. Melasma rozwija się w miejscach na skórze wystawionych na działanie promieni słonecznych, szczególnie na twarzy, tworząc symetryczny układ na czole, policzkach, górnej wardze;
• Plamy soczewicowate – nabyte lub wrodzone, występują w rejonach ciała narażonych na ekspozycję słoneczną. Są to dobrze odgraniczone, brązowe przebarwienia o średnicy około 1 cm. W przeciwieństwie do piegów plamy soczewicowate nie ciemnieją na słońcu;
• Przebarwienia pozapalne – powstające na skutek schorzeń skórnych, takich jak trądzik, wyprysk kontaktowy, reakcje alergiczne, urazy, oparzenia.
Na czym polega leczenie tego defektu urody?
Terapia przebarwień jest procesem długotrwałym i trudnym. Istnieje wiele metod ich usuwania, ale nie można wytypować tej jednej zawsze skutecznej. Wybór sposobu usuwania przebarwień zależy od wielu czynników, głównie od ich przyczyny, rozległości, lokalizacji oraz chorób współistniejących.
Zmiany płytkie (w obrębie naskórka) można rozjaśnić w ciągu 6–12 miesięcy, natomiast przebarwienia położone głębiej wymagają dłuższego czasu leczenia – około 2–4 lat. Bez względu na wybór metody niezmiernie ważna jest codzienna profilaktyka, odpowiednia pielęgnacja i fotoprotekcja.
Leczenie substancjami złuszczającymi i rozjaśniającymi
W terapii zmian barwnikowych stosowane są miejscowe środki hamujące proces pigmentacji, m.in.: hydrochinon, tretynoina, kwas kojowy, kwas azelainowy, arbutyna, rezorcynol, antyoksydanty takie jak witamina C, kwas fitowy, kwas ferulowy, floretyna, idebenon. Obecnie za najbardziej skuteczny inhibitor ludzkiej tyrozynazy hamujący produkcję melaniny uznawany jest tiamidol.
Peelingi chemiczne
Złotym standardem w terapii przebarwień są peelingi chemiczne wykorzystujące substancje złuszczające (kwas trójchlorooctowy, salicylowy, migdałowy, glikolowy, mlekowy, płyn Jessnera). Obecnie podkreśla się fakt, że celem peelingów jest nie tylko złuszczanie naskórka i eliminacja barwnika, lecz także naprawa zniszczonych włókien kolagenowych oraz uszkodzonych przez promieniowanie UV fibroblastów, które wywołują i podtrzymują hiperpigmentację. Dlatego skuteczna walka z przebarwieniami musi obejmować wzmocnienie i ochronę fibroblastów przez zmniejszenie oddziaływania promelanogennych czynników wzrostu.
Kwas traneksamowy
W terapii miejscowej oraz doustnej wykorzystywany jest również kwas traneksamowy – dawniej stosowany jako substancja przeciwkrwotoczna, obecnie dzięki hamowaniu kumulacji melaniny wykorzystywany głównie w przebarwieniach o podłożu naczyniowym, zapalnym.
Laseroterapia
Melaninę charakteryzuje zdolność pochłaniania światła, dlatego efektywną metodą leczenia przebarwień okazuje się laseroterapia. Najbardziej popularne są lasery, których światło jest selektywnie pochłaniane przez melaninę, takie jak laser Nd:YAG, rubinowy, aleksandrytowy, technologia IPL. Laseroterapia działa na zasadzie fotodermolizy selektywnej, tj. uszkadza określone struktury skóry poprzez ich podgrzanie, bez naruszenia otaczającej tkanki. Wiązka lasera trafia w melaninę, powodując jej rozkład. W efekcie przebarwienia ulegają złuszczeniu, stają się jaśniejsze. Ta metoda jest szczególnie skuteczna w leczeniu plam soczewicowatych.
Krioterapia
Metoda ta opiera się na właściwościach fizycznych ciekłego azotu. Komórki barwnikowe ulegają zniszczeniu w wyniku oddziaływania niską temperaturą. Krioterapia pomaga usunąć zmiany soczewicowate oraz rogowacenie słoneczne.
Mezoterapia
To metoda wykorzystująca koktajle z dodatkiem substancji rozjaśniających, regulujących pracę melanocytów. Stosowana jest raczej jako metoda uzupełniająca, wspomagająca.
Z uwagi na złożoność procesu powstawania przebarwień, jego wieloczynnikowość oraz istniejącą tendencję do nawrotów całkowite wyleczenie w przypadku wielu pacjentów wydaje się niemożliwe. Najlepsze rezultaty mogą przynieść terapie łączone, pielęgnacja domowa i fotoprotekcja.
Terapie enzymatyczne
Jedną z najskuteczniejszych metod w walce z hiperpigmentacją jest zabieg cosmelan, a od niedawna także dermamelan. To enzymatyczna metoda depigmentacyjna wykorzystująca kombinację składników aktywnych, która wpływa na cały proces melanogenezy, usuwając nagromadzoną melaninę i zmniejszając jej syntezę. W konsekwencji hamowane jest powstawanie nowych plam pigmentacyjnych.
Jest to terapia kilkuetapowa i wielomiesięczna, polegająca na nałożeniu odpowiedniej maski w gabinecie (cosmelanu na 6–8 godzin, a dermamelanu na 4 godziny). Po około 2 tygodniach po zastosowaniu cosmelanu następuje intensywne złuszczanie. W kolejnych miesiącach pacjent używa kremu zapobiegającego ponownemu pojawieniu się przebarwień. Zabieg dobrze się sprawdza w przypadku skór grubych, łojotokowych, z dużym fotouszkodzeniem. Przynosi szybszy efekt. Może być wykonywany zarówno przez lekarza, jak i kosmetologa.
Należy pamiętać, że żadna terapia nie zlikwiduje tendencji do pojawiania się przebarwień, dlatego tak ważna jest zmiana nawyków pielęgnacyjnych.
Dermamelan z kolei skutecznie reguluje kluczowe momenty w procesie melanogenezy. Dzięki synergicznemu połączeniu składników depigmentujących, hamujących produkcję melaniny oraz łagodzących, przeciwzapalnych (cysteamina, kwas kojowy, niacynamid, retinol, kwas ferulowy, rezorcyna, diosmina, hesperydyna) działa dwutorowo: korygująco i regulująco. Połączenie tych składników oraz technologia nanopęcherzykowa, umożliwiająca skuteczny transport aktywnych składników w głąb skóry, zapewniają skuteczność terapii w walce z każdym typem przebarwień, zarówno o podłożu naczyniowym, jak i zapalnym czy hormonalnym. Zabieg może być wykonywany tylko przez lekarza. Maska jest nakładana na 4 godziny razem z jonową maską hydrożelową, zapewniającą zwiększoną absorpcję składników aktywnych. Przez kolejne miesiące pacjent stosuje krem mający stopniowe działanie naprawcze i regulujące.
Terapia jest bardzo dobrze tolerowana – może występować lekki rumień, delikatne złuszczanie. Pierwsze efekty widać po około miesiącu. Dermamelan można stosować przez cały rok. Terapia nie wyłącza pacjenta z aktywnego życia, choć oczywiście nie wolno zapominać o fotoprotekcji. W terapii podtrzymującej pacjent może nakładać dermamelan na krem domowy, np. raz na dwa tygodnie w ramach stałej pielęgnacji – by zniwelować ryzyko nawrotu zmian barwnikowych.
Należy pamiętać, że żadna terapia nie zlikwiduje tendencji do pojawiania się przebarwień, dlatego tak ważna jest zmiana nawyków pielęgnacyjnych.
