Retinoidy to jedne z najlepiej przebadanych i najchętniej stosowanych substancji, zarówno w domu jak i zabiegach gabinetowych. Potrafią rozwiązać jednocześnie wiele problemów skórnych takich jak: trądzik, zmarszczki czy przebarwienia. To istotny aspekt dla klientów, chcących kompleksowo podejść do pielęgnacji swojej skóry.
Najlepszym czasem na rozpoczęcie kuracji z wykorzystaniem retinolu lub jego pochodnych jest sezon jesienno-zimowy. Skóra jest wtedy mniej narażona na promieniowanie słoneczne i w związku z tym prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji fototoksycznych lub fotouczulających jest mniejsze. Poznanie i zrozumienie działania retinoidów pozwoli na efektywne przeprowadzenie zabiegów w gabinecie i przełoży się na zadowolenie naszych klientów.
Czym są retinoidy?
Retinoidy to syntetyczne i naturalne pochodne witaminy A, wykazujące strukturalne i/lub funkcjonalne podobieństwa. Związki te regulują:
– apoptozę czyli naturalny proces destrukcji własnych komórek organizmu,
– różnicowanie komórek,
– proliferację (zdolność do rozmnażania się) komórek.
Retinoidy – właściwości lecznicze
Właściwości lecznicze tej grupy wynikają z wysokiego powinowactwa do pewnych receptorów. Bardzo ważny jest tutaj fakt, że rozmieszczenie tych receptorów nie jest równomierne w całym organizmie. Obecne są one tylko w niektórych tkankach i komórkach takich jak:
– naskórek,
– mieszki włosowe,
– gruczoły łojowe,
– komórki układu immunologicznego.
Retinoidy to substancje o najlepiej przebadanym i udokumentowanym działaniu anti-aging.
- sprzyjają szybszemu namnażaniu komórek naskórka i wzmacniają jego funkcję ochronną,
- hamują proces TEWL (czyli transepidermalnej utraty wody),
- chronią kolagen przed degradacją,
- hamują aktywność grupy enzymów (metaloproteinaz) odpowiedzialnych za szybszą śmierć komórek,
- regulują funkcje komórek barwnikowych skóry (melanocytów).
Retinoidy mają działanie przeciwzmarszczkowe, wspomagają redukcję przebarwień hormonalnych i posłonecznych, minimalizują trądzik i powstałe w jego wyniku blizny.
Retinol
Retinol- niekwestionowany hit na rynku kosmetycznym, którego działanie jako jednego z nielicznych, jest potwierdzone wieloma badaniami naukowymi. Początkowo był stosowany jako “złoty standard” w leczeniu trądziku oraz łuszczycy, ale wkrótce zauważono jego pozytywny wpływ na ogólny wygląd skóry. Z powodzeniem zaczął być stosowany w gabinetowych zabiegach anti-aging, jak również w domowej pielęgnacji. Warto wspomnieć, że retinol nie jest formą aktywną i ulega on przekształceniu w komórkach skóry w kwas retinowy, który jest właściwym związkiem czynnym.
Retinol ⇌ Retinal → Kwas retinowy
Wśród tej grupy możemy wyróżnić już 4 generacje, które różnią się między sobą przede wszystkim wybiórczym mechanizmem działania na receptory, ilością efektów ubocznych oraz dostępnością dla kupującego (na receptę lub bez).
I generacja: retinol, aldehyd retinowy i kwas retinowy (są to związki naturalne)
II generacja: związki syntetyczne przypominające swoją budową naturalne retinoidy
III generacja: syntetyczne pochodne znacznie różniące się budową od naturalnych retinoidów ale posiadające powinowactwo do wyżej wymienionych receptorów
IV generacja: tak jak grupa III ale jeszcze bardziej selektywne
Na rynku kosmetycznym istnieje bardzo dużo preparatów zawierających retinol i jego pochodne. Są to najczęściej kremy lub sera o stężeniach od 0,05% – 1% tej substancji (wyższe stężenia powinny być konsultowane z lekarzem lub używane przez kosmetologów w gabinetach, aby nie doszło do nadmiernych podrażnień skóry). Musimy zdać sobie sprawę, że nie wszystkie produkty mogą wykazywać oczekiwane przez nas działanie. Dlatego ważne jest, zarówno z punktu widzenia klienta, lekarza bądź kosmetologa, zaznajomienie się z pewnymi chemicznymi nazwami. Wtedy będziemy mieli pewność, co do pożądanych efektów. Bardzo istotna jest tutaj tzw. formulacja kosmetyku, ponieważ retinol jest niestabilny chemicznie i łatwo ulega degradacji do nieczynnych form. Jego rozkład przyspieszają przede wszystkim wysoka temperatura, światło i powietrze, dlatego warto zwrócić uwagę na opakowanie w jakim kupujemy preparat (powinna to być aluminiowa tuba, saszetka, butelka z ciemnego szkła lub opakowanie typu airless). W celu zwiększenia trwałości retinolu i ograniczenia jego drażniącego działania, można go również “przetransportować” w głąb skóry za pomocą liposomów. Pozwala to wtedy na użycie mniejszego stężenia substancji aktywnej i głębszą jej penetrację.
Budowanie tolerancji na retinol
W celu uniknięcia, bądź zminimalizowania działań niepożądanych występujących po użyciu retinolu zaleca się przede wszystkim rozpoznanie rodzaju skóry oraz przeanalizowanie jej dotychczasowej pielęgnacji. Należy zwrócić uwagę zwłaszcza na niektóre zabiegi (depilacja woskiem lub laseroterapia) jak i stosowanie kosmetyków zawierających:
– witaminę C – nie należy jej łączyć z retinolem podczas tej samej aplikacji, ponieważ zachodzi między nimi reakcja chemiczna, która unieczynnia każdy ze składników. Można je stosować ale z podziałem na pielęgnację poranną (witamina C) i wieczorną (retinol),
– kwasy AHA – zwiększa się potencjał drażniący poszczególnych składników na skórę,
– nadtlenek benzoilu – popularny składnik maści lub kremów przeciwtrądzikowych (Benzacne), zwiększa podrażnienie skóry i jej wysuszenie.
Wprowadzanie retinolu do pielęgnacji powinno rozpoczynać się od możliwie najniższych stężeń, co trzecią lub czwartą noc. Proces budowania tolerancji jest uzależniony od rodzaju i wrażliwości skóry.
Cery tłuste i trądzikowe szybciej się przyzwyczajają niż wrażliwe i suche. Ważna jest również pielęgnacja uzupełniająca, która powinna zapewnić właściwy poziom nawilżenia i ukojenia. Zalecane są delikatne preparaty myjące, kremy regenerujące warstwę hydrolipidową oraz mocno nawilżające. Trzeba oczywiście wspomnieć o niezbędnej na każdym etapie ochronie przeciwsłonecznej. Obligatoryjne jest stosowanie kremów z SPF 50+ przez cały czas trwania kuracji. Jeśli wszystkie te warunki będą spełnione unikniemy podrażnień, przebarwień, zaczerwienienia i łuszczenia skóry. Jeśli po około 4 tygodniach nie będziemy zauważać żadnych negatywnych objawów ze strony naszej skóry, można zwiększyć częstotliwość nakładania preparatu do 3-4 razy w tygodniu. Po upływie kolejnego miesiąca ponownie zwiększamy częstotliwość. Taki schemat powtarzamy aż do momentu, w którym aplikacja retinolu będzie odbywała się co wieczór. Dopiero potem można zastosować kosmetyk o większym stężeniu, powtarzając taką samą kolejność jak wyżej.
Stosowane są również inne, mniej popularne metody budowania tolerancji takie jak:
metoda rozcieńczania – polega na zmieszaniu retinolu i kremu regenerującego w proporcji 1:1. Przy takim rozwiązaniu możemy preparat nakładać nawet codziennie wieczorem, chyba że pojawi się podrażnienie. Wtedy zmniejszamy częstotliwość do 4 razy w tygodniu.
metoda kanapkowa – na umytą skórę nakłada się krem nawilżający i po upływie ok. 30 minut krem z retinolem. Po kolejnych 30 minutach aplikuje się bogaty krem emolientowy, który nie zawiera substancji okluzyjnych takich jak: parafina, wazelina, euceryna, maść cholesterolowa (wtedy retinol nie penetruje głębiej i zostaje w naskórku). Ten sposób jest polecany zwłaszcza dla posiadaczy cery wrażliwej i naczyniowej.
Warto zachęcać klienta do przeprowadzania kuracji na bazie retinolu w gabinecie. Należy podkreślić, że osoba doświadczona, taka jak kosmetolog lub lekarz, będzie potrafiła obiektywnie ocenić efekty zabiegów i na bieżąco reagować na wynikające z niego potrzeby skóry.
W budowaniu tolerancji ważne staje się uzyskanie dobrych efektów przy jak najmniejszej ilości podrażnień. Podczas zabiegów zarówno w gabinetach jak i w domu, cały czas obserwujemy reakcję skóry i dbamy o jej prawidłową pielęgnację. Staramy się dostarczać skórze wszystkie niezbędne składniki, jakich potrzebuje na danym etapie. Tutaj warto wspomnieć również o substancjach nawilżających i łagodzących potencjalne skutki uboczne:
niacynamid (witamina B3) – składnik ten stymuluje syntezę kolagenu i ceramidów
ceramidy – jako składnik tzw. cementu międzykomórkowego regenerują uszkodzoną barierę naskórkową oraz zapobiegają transepidermalnej utracie wody
humektanty – czyli substancje takie jak gliceryna, pantenol i kwas hialuronowy przywracają prawidłowy poziom nawilżenia
Stosowanie retinolu w ciąży i podczas karmienia piersią
Zgodnie ze wszystkimi wytycznymi odradza się stosowanie retinolu oraz jego pochodnych u kobiet planujących i będących w ciąży oraz karmiących piersią. Doustne leki mają potencjał teratogenny (toksyczne działanie na zarodek bądź płód) i są bezwzględnie przeciwwskazane dla tej grupy. Zewnętrzne stosowanie takich preparatów może skutkować absorpcją do krążenia ogólnego przy czym proces ten zachodzi w niewielkim stopniu. Jednak bezpieczeństwo to podstawa dlatego powinno się zdecydowanie odmówić lub zaprzestać wykonania zabiegu w takich przypadkach.
Włączenie do pielęgnacji retinolu, jako składnika o naukowo udokumentowanym działaniu, na pewno przyniesie wymierne korzyści. Z całą pewnością kurację trzeba świadomie zaplanować i uzbroić się w cierpliwość. W razie jakichkolwiek wątpliwości lub problemów pojawiających się podczas trwania kuracji, należy zwrócić się do lekarza, farmaceuty lub kosmetologa. Suma naszych działań sprawi, że będziemy cieszyć się zdrowym i promiennym wyglądem naszej skóry.
Bibliografia
https://www.medicalnewstoday.com/articles/retinols#uses
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6791161/
https://age-less.pl/retinol-pogromca-zmarszczek/
Zasada M, Budzisz E. Randomized parallel control trial checking the efficacy and impact of two concentrations of retinol in the original formula on the aging skin condition: Pilot study. J Cosmet Dermatol. 2020 Feb;19(2):437-443. doi: 10.1111/jocd.13040. Epub 2019 Jun 21. PMID: 31222977.
Brzezińska-Wcisło L, Pierzchała E, Kamińska-Budzińska G, Bergler-Czop B, Trzmiel D. Zastosowanie retinoidów w dermatologii [The use of retinoids in dermatology]. Wiad Lek. 2004;57(1-2):63-9. Polish. PMID: 15181752.
Baumann, Leslie. Dermatologia estetyczna. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013, 380 s. ISBN 978-83-200-4339-6
https://opieka.farm/preparaty/retinoidy/
https://www.aptekarzpolski.pl/lifestyle/zima-czas-retinolu/4/
https://cosibella.pl/Zle-i-dobre-polaczenia-kosmetyczne-blog-pol-1560504572.html
https://www.ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2010/03-2010/06%20%20Retinoidy.pdf
