Powikłania zabiegowe. 10 zasad, których należy przestrzegać, aby ich uniknąć

W ciągu kilkunastu ostatnich lat dokonał się niesamowity przełom w medycynie estetycznej. Spowodowało to znaczny wzrost zainteresowania różnymi procedurami poprawiającymi wygląd i jednocześnie samopoczucie. Obserwujemy ciągłe doskonalenie metod, które dają coraz lepszy efekt. Jednocześnie są bezpieczne w użyciu, a okres rekonwalescencji po ich wykonaniu trwa w miarę krótko. Rozwój technologiczny umożliwia dostęp do świetnych produktów i urządzeń, które w doświadczonych rękach przynoszą wymierne korzyści. Postęp w tej dziedzinie medycyny niesie ze sobą obowiązek ciągłego szkolenia i doskonalenia. Pozwala to na zaznajomienie się z procedurami, tworzenie własnych, autorskich rozwiązań i przewidywanie skutków swojego postępowania. Wraz z rosnącą liczbą wykonywanych zabiegów wzrasta również możliwość popełnienia błędu. Może przytrafić się to każdemu, nawet najbardziej doświadczonej osobie. Dlatego w myśl zasady, że lepiej zapobiegać niż leczyć, skupimy się na tym, co zrobić, aby uniknąć najczęstszych powikłań pozabiegowych. 

1. Znajomość preparatów, których używamy

Bardzo ważne zagadnienie, często bagatelizowane. Przed rozpoczęciem jakiegokolwiek zabiegu powinniśmy przemyśleć jaki efekt chcemy uzyskać, a ten zależy od składu i właściwości wybranego produktu. Ogromne znaczenie ma fakt, że preparat zawsze dopasowujemy do potrzeb pacjenta, nigdy odwrotnie! Należy uzasadnić swój wybór i przedstawić korzyści z niego wynikające. Zdarza się, że producenci modyfikują skład, dodając substancje zmieniające właściwości fizykochemiczne produktu, a to odgrywa kluczową rolę jeśli chodzi o wypełniacze. Podanie odpowiedniej ilości preparatu we właściwe miejsce oraz głębokość, gwarantuje, że efekt będzie estetyczny i nieprzesadzony. Co jakiś czas pojawiają się również nowe wytyczne dotyczące punktów lub techniki podania. Dlatego dobrze zweryfikować, czy nasza wiedza jest aktualna z najnowszymi wytycznymi.

2.Ciągłe szkolenia, poszerzanie swojej wiedzy

Medycyna estetyczna to dziedzina o niezwykle dynamicznym rozwoju. W Polsce pojawiła się dopiero nieco ponad 20 lat temu. W tym czasie dokonał się niesamowity przełom i postęp technologiczny- preparaty oraz urządzenia są ciągle udoskonalane, co wpływa na mniejszą inwazyjność zabiegów. Wymusza to na osobach wykonujących różnego rodzaju procedury, poszerzanie swojej wiedzy. Śledzenie nowinek rynkowych wymaga czasu, zaangażowania i rozumienia podstawowych pojęć przede wszystkim z zakresu anatomii, fizjologii, chemii. Poznawanie nowych technik podania preparatów, których używamy na co dzień pozwoli na uzyskanie lepszych efektów. Wiele firm ma w swojej ofercie szkolenia doskonalące z technik już znanych, lub wprowadzające nowe produkty na rynek. Pamiętajmy, że praktyka przekłada się na coraz lepszy rezultat, a przecież o to chodzi zarówno nam jak i pacjentom odwiedzającym gabinet. Osiągając wysoki poziom kwalifikacji oraz umiejętności manualnych, możemy tworzyć własne terapie autorskie, co sprawi, że będziemy się wyróżniać na tle konkurencji. Oprócz szkoleń dostępnych w branży beauty zachęcam również do szukania informacji we własnym zakresie. Tutaj jednak należy zwrócić szczególną uwagę na źródła z jakich się korzysta. Wiele nieporozumień oraz nieścisłości w każdej dziedzinie, wynika z nieumiejętnego różnicowania informacji prawdziwych od nieprawdziwych. Z całą odpowiedzialnością mogę polecić wszelkie strony www, które są oznaczone symbolem HONCODE

HONCODE opracowała Fundacja „Zdrowie w sieci” (Health on the Net Foundation) i jest to pewnego rodzaju kodeks etyczny, ułatwiający wyszukiwanie w sieci wysokiej jakości wiarygodnych informacji na temat zdrowia. Fundacja przez wiele lat prowadziła badania, żeby zebrać najskuteczniejsze wskazówki, które pomogą Wam zdecydować, czy znaleziona informacja jest dobrej jakości. Korzystając ze stron www z tym certyfikatem, macie gwarancję, że przedstawiona treść jest zgodna z obecnym stanem wiedzy i zweryfikowana bądź zrecenzowana przez osoby posiadające odpowiednie wykształcenie lub stopień naukowy. 

3. Dezynfekcja i sterylizacja

Podczas zabiegów wykonywanych w gabinecie, często dochodzi do przerwania ciągłości skóry, dlatego bardzo ważne jest spełnienie określonych wymagań, które mają gwarantować bezpieczeństwo mikrobiologiczne. Przestrzeganie wytycznych zminimalizuje ryzyko zakażenia nas i naszych pacjentów. Trzeba zdawać sobie sprawę, że błędy w postępowaniu aseptycznym mogą skutkować nie tylko zakażeniem ale także dłuższym gojeniem, ryzykiem pojawienia się przebarwień pozapalnych lub nawet blizn. Stosowanie jednorazowych narzędzi i wyposażenia powinno odbywać się zawsze gdy jest to możliwe, w innych wypadkach pozostaje dezynfekcja i wyjaławianie. Dlatego każdy gabinet powinien być wyposażony w autoklaw zapewniający prawidłową sterylizację oraz odpowiednie środki do dezynfekcji. Należy pamiętać, że produkty drogeryjne nie spełniają pełnego kryterium biobójczego! Przed zakupem powinno się zapoznać z etykietą, gdyż na opakowaniach są umieszczane specjalne symbole lub oznaczenia informujące o składzie chemicznym, spektrum, czasie i obszarze działania, a także o stężeniu. Poniżej przedstawiam kilka praktycznych przykładów i uwag, które mogą wpłynąć na zminimalizowanie ryzyka zakażenia:

• peelingi – powinno się przed zabiegiem porcjować (jedna porcja na osobę). Najlepiej nadają się do tego jednorazowe szpatułki, w żadnym wypadku pędzle! Nadmiar pozostały po zabiegu wyrzucić; 
• manicure i pedicure – wszystkie przybory należy sterylizować po każdej osobie, bo możliwość zakażenia lub kontaktu z krwią innej osoby jest tutaj bardzo prawdopodobna. Akcesoria typu pilniki i bloki polerskie powinny być jednorazowe;
• igły i kaniule – tylko jednorazowe;
• preparaty w gotowych do użycia opakowaniach np.: wypełniacze, stymulatory tkankowe itp. – powinno otwierać się w obecności pacjenta i dobrać taką ilość, która zostanie zużyta. Niedopuszczalna jest np. wymiana igły i podanie preparatu innej osobie gdyż mogło wcześniej dojść do mikroaspiracji;
• lasery – większość z nich nie uszkadza skóry, te które to robią działają termicznie więc są aseptyczne, natomiast ich końcówki wymagają sterylizacji bądź dezynfekcji;
• botoks – podanie odbywa się za pomocą jednorazowej igły i strzykawki, ale jeśli w trakcie zabiegu zajdzie konieczność dobrania leku, należy użyć zarówno nowej igły jak i strzykawki.

Zachowanie odpowiedniego poziomu higieny oraz czystości pozytywnie wpłynie na opinię o naszym gabinecie. 

4. Uczciwość i obiektywna ocena  wymagań pacjenta

Często podczas wywiadu przeprowadzanego z osobą, która się do nas zgłasza, możemy dojść do wniosku, że nie jesteśmy w stanie spełnić wszystkich jej oczekiwań. Czasem taka rozmowa ma wręcz aspekt psychologiczny, bo lekarz lub kosmetolog wykonujący zabiegi powinni wczuć się w potrzeby pacjenta i zrozumieć jego motywację do zmian. Zdarzają się sytuacje, kiedy wręcz należy odmówić przeprowadzenia terapii, gdyż nie przyniesie ona rezultatu lub jej efekt będzie zbyt nienaturalny. Jeśli wiemy, że nie dysponujemy odpowiednim sprzętem lub umiejętnościami pozwalającymi rozwiązać problem, z jakim zgłasza się do nas pacjent, powinniśmy uczciwie go o tym poinformować.

5. Indywidualne podejście

Bardzo ważna w medycynie estetycznej jest kwestia indywidualnego podejścia do pacjenta. Każdy kto zgłasza się do nas w celu poprawy swojego wyglądu, pragnie aby potraktować go z należytą starannością. Na pierwszej wizycie powinien zostać przeprowadzony rzetelny wywiad, uwzględniający wcześniej wykonane zabiegi, wszelkie choroby oraz dolegliwości  które dadzą nam ogólny zarys kondycji fizycznej i psychicznej pacjenta. Kolejnym krokiem jest ocena układu anatomicznego twarzy bądź innych części ciała i ustalenie skali problemu z jakim mamy do czynienia. Dokładna analiza rodzaju cery, pozwoli dobrać właściwe parametry sprzętu lub odpowiednie stężenie preparatu aplikowanego na powierzchnię lub w głębsze warstwy skóry.

6. Tworzenie właściwego planu zabiegów

Umiejętność stworzenia planu terapii ma niebagatelne znaczenie, gdyż pozwoli na synergizm działania. W trakcie kuracji powinno się na bieżąco obserwować efekty     i być gotowym na zmianę protokołu zabiegowego – jeśli sytuacja będzie tego wymagała. Gotowe schematy podawania preparatów lub protokoły bardzo ułatwiają codzienną pracę, ale nie zawsze się sprawdzają. Należy być tego świadomym           i zawsze dopasować zabieg do potrzeb konkretnej osoby. Właściwa kolejność postępowania pomoże nam uniknąć niekorzystnych interakcji między zabiegami np.: masaże czy zabiegi rozgrzewające typu RF likwidują skutki zastosowania HA. Pamiętajmy, od klasyfikacji pacjenta i diagnozy zależy efekt końcowy tego, co robimy.

7. Odpowiednie wyposażenie gabinetu

Odpowiednie wyposażenie gabinetu medycyny estetycznej daje zarówno właścicielowi jak i pacjentowi gwarancję, że usługa zostanie wykonana kompleksowo i na najwyższym poziomie.  Zanim zaczniemy stosować daną metodę lub technikę zabiegową, warto rozważyć z jakimi problemami estetycznymi zgłaszają się do nas klienci. Dysponując dobrym sprzętem, który ma np. wąską specyfikę działania, możemy przyspieszyć uzyskanie satysfakcjonujących efektów, złagodzić nieprzyjemne skutki zabiegu lub uzyskać opinię gabinetu specjalizującego się w trudnych przypadkach. Szkolenia i inwestycje podnoszące zarówno kwalifikacje jak i wzbogacające naszą ofertę, zawsze zwiększają bezpieczeństwo przeprowadzanych terapii.  

Ważną kwestią jest również zaopatrzenie we właściwe środki do dezynfekcji oraz urządzenia do sterylizacji, o czym było napisane wyżej. Wyposażenie gabinetu w wystarczającą ilość sprzętu jednorazowego użytku zagwarantuje, że nic nas nie zaskoczy podczas pracy. 

8. Prowadzenie kart pacjenta, historia leczenia i informacja o możliwych działaniach niepożądanych

Uczciwość w pracy lekarza i kosmetologa powinna być priorytetem. Oprócz zebrania rzetelnego wywiadu przed wykonaniem zabiegu i wypełnienia niezbędnej zgody przez samego pacjenta, zawsze powinno się poinformować o możliwych powikłaniach pozabiegowych. Błędy zdarzają się każdemu, niezależnie od stażu pracy i nie zawsze są wynikiem braku umiejętności bądź kompetencji osoby wykonującej. Dobrą praktyką jest wręczenie pacjentowi broszury informacyjnej na temat postępowania pozabiegowego. Współpraca na tej płaszczyźnie opłaci się każdej ze stron oraz pozwoli zmniejszyć ryzyko wystąpienia niepożądanych powikłań. Pacjent w razie pojawienia się problemu, nigdy nie powinien być pozostawiony bez pomocy i musi wiedzieć do kogo ma się zwrócić.

Kolejnym standardem minimalizującym ryzyko powikłań jest prowadzenie kartoteki pacjenta. Katalogowanie zabiegów jakie już przeprowadziliśmy, ankiet dotyczących stanu zdrowia, wypełnianych zgód czy wystąpienia jakichkolwiek powikłań, pozwala tworzyć historię leczenia danej osoby. Mamy wtedy wiedzę na temat zasadności użycia konkretnego produktu i efektu jaki wywołał. Dobrze jest również prowadzić dokumentację fotograficzną, ponieważ zarówno my jak i pacjent możemy w miarę szybko ocenić efekty przeprowadzonych kuracji. Podczas procedur zabiegowych, w których dochodzi do naruszenia ciągłości skóry, warto wpisywać lub wklejać informację o serii i dacie ważności. Takie postępowanie pozwala na natychmiastową reakcję w przypadku wycofania produktu lub informacji o tym, że nie spełnia on określonych norm lub wymagań.

9. Realizacja planu zabiegowego w jednym miejscu

Ważnym aspektem w medycynie estetycznej jest stworzenie zaufania w stosunku do osoby, która wykonuje zabiegi. Jeśli pacjent powierzający nam swój wygląd, będzie czuł się odpowiednio zaopiekowany, mamy wtedy pewność, że wróci do naszego gabinetu lub poleci go komuś innemu. Należy uświadamiać klientów, co do korzyści, jakie daje realizacja planu zabiegowego w jednym miejscu. Są to między innymi:

• możliwość śledzenia postępów i efektów przeprowadzonych kuracji;
• prowadzenie kartoteki zawierającej dokumentację fotograficzną, użyte preparaty wraz z ich numerami serii i datami ważności, ankiety dotyczące stanu zdrowia itp;
• bezpieczeństwo – wiemy co zostało użyte lub jaki zabieg został przeprowadzony;
• zminimalizowanie wystąpienia powikłań pozabiegowych – mamy stałą kontrolę na każdym etapie prowadzenia terapii, unikamy interakcji z innymi zabiegami, o których możemy nie wiedzieć.

10. Stosowanie się do zaleceń pozabiegowych

W celu utrzymania jak najlepszych efektów będących wynikiem naszej, często ciężkiej pracy, należy jasno przekazać pacjentowi wytyczne, do jakich powinien się stosować. Jak wspomniałam wyżej, dobrze przekazać takie informacje w postaci ulotki, broszury lub wysłać pocztą elektroniczną na wskazany adres. Szczególną uwagę powinno się zwracać na zachowanie odpowiedniej higieny i pielęgnacji, które są niezbędne do tego aby skóra mogła się zregenerować. Jeśli mamy taką możliwość, to odpowiednie środki do pielęgnacji należy przekazać pacjentowi jeszcze w gabinecie. Wizyta następująca w krótkim czasie po wykonaniu jakiegoś zabiegu, pozwoli na kontrolowanie procesu gojenia i odpowiednio szybką reakcję w razie jakichkolwiek wątpliwości.

Stworzenie standardów jakościowych w medycynie estetycznej ma ogromne znaczenie. Mamy szansę uniknąć większości powikłań, wprowadzając w życie zasady mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa nam oraz pacjentom. Należy zaopatrzyć się w najwyższej klasy urządzenia i preparaty do dezynfekcji oraz sterylizacji, a także kosmetyki przyspieszające regenerację skóry. Nade wszystko w dążeniu do profesjonalizmu ważne jest sukcesywne zwiększanie wiedzy i umiejętności w oparciu o najnowocześniejsze formy szkoleń praktycznych jak i teoretycznych .

Literatura i źródła:

1. Marek Wasiluk “Medycyna estetyczna bez tajemnic” PZWL.
2. Dorota Kalinowska, Martyna Siudak “Higiena i sterylizacja w branży beauty” PZWL.
3. Mario Goisis “Iniekcje w medycynie estetycznej” Medipage.
4. Anna Kamińska, Katarzyna Jabłońska, Anna Drobnik “Praktyczna kosmetologia krok po kroku” PZWL.
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5440530/
6. https://www.dermatologytimes.com/view/cosmetic-complications-and-tips-avoid-them
7. https://www.hon.ch/en/