Prognozuje się, że do 2023 roku ponad 50 proc. ludzi na świecie będzie zmagało się z krótkowzrocznością. Odsetek dzieci z tą wadą wzroku mógł wzrosnąć nawet o 20 proc. Duży wpływ na to miała z pewnością nauka i praca zdalna.
Rozmowa z Urszulą Sudnik-Hrynkiewicz, okulistką, ekspertem z Kliniki Delavi w Krakowie
Są osoby, które marzą o tym, by się pozbyć okularów raz na zawsze. Niegdyś w takich przypadkach o ostrości widzenia bez okularów można było pomarzyć. Dzisiaj, dzięki laserowej korekcji wzroku, możliwe jest trwałe usunięcie wady wzroku. Ponieważ oczy są tak unikatowe jak linie papilarne, kwalifikacja do korekcji laserowej zawsze musi być poprzedzona badaniami.
Lekarz dokonuje dokładnej oceny, czy np. grubość rogówki, jej krzywizna są odpowiednie do tego, by móc przeprowadzić bezpiecznie zabieg laserowej korekcji wzroku. Za pomocą lasera możemy skorygować nadwzroczność, krótkowzroczność i astygmatyzm. Standardowo poruszamy się w obszarze od -10 dioptrii dla krótkowidzów do +6 dioptrii dla dalekowidzów, przy astygmatyzmie 5 dioptrii. Przeciwwskazaniem do zabiegu jest występowanie zaćmy bądź mocne pogorszenie wady w ciągu ostatniego roku. Laserowa korekta wzroku nie może być także wykonywana u osób z cukrzycą lub u pacjentów zmagających się z chorobami autoimmunologicznymi. Czasowym przeciwwskazaniem jest ciąża oraz okres karmienia.
Istnieją również pewne ograniczenia dotyczące wieku pacjenta.
Do laserowej korekcji wzroku kwalifikują się pełnoletni pacjenci, nie robi się zabiegu u dzieci i młodzieży, dlatego że u nich oko jeszcze rośnie. Pacjent, który zostaje mu poddany, musi mieć ustabilizowaną wadę wzroku. W przeciwnym razie zabieg będzie miał przemijający efekt, bo wada może się jeszcze pogłębiać. Kiedyś uważało się, że 40, 45 lat to górny limit wieku. Teraz operuje się nawet 55-latków.
A jeśli ktoś ma wadę wzroku związaną z wiekiem, starowzroczność?
To zależy od wady podstawowej, bo starowzroczność może towarzyszyć innym wadom wzroku. Natomiast teraz wykonuje się zabiegi dedykowane pacjentom ze starczowzrocznością. Starczowzroczność nie eliminuje pacjenta z chirurgii refrakcyjnej.
Noszenie okularów może utrudnić, a nawet uniemożliwić wykonywanie niektórych zawodów np. pilot czy żołnierz zawodowy. Korekcja wady wzroku jest szczególnie dedykowana ludziom aktywnym oraz tym, którzy mają kłopoty z użytkowaniem soczewek kontaktowych.
Na czym polega i jak wygląda zabieg laserowej korekcji wzroku?
Rogówka oka składa się z sześciu warstw o różnej grubości. Podczas laserowej korekty wzroku lekarz usuwa nabłonek, czyli tę pierwszą, zewnętrzną i najcieńszą warstwę i modeluje rogówkę z wykorzystaniem lasera. U pacjentów krótkowidzących laser powoduje spłaszczenie rogówki, ponieważ układ oka jest zbyt silny i promienie świetlne wadliwie skupiają się przed siatkówką. W przypadku nadwzroczności laserowa korekcja wzroku polega na uwypukleniu rogówki. Wzrok można skorygować także u osób zmagających się z astygmatyzmem, a więc nieregularną krzywizną rogówki. W takich przypadkach laser wyrówna płaszczyznę rogówki i w efekcie promienie świetlne będą prawidłowo skupiać się na siatkówce, a pacjent będzie widzieć ostro i wyraźne. Laserową korekcję wzroku wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Pacjent przez cały czas pozostaje przytomny i ma kontakt z lekarzem. Powikłania przy dobrej współpracy pacjenta są rzadkością.
Jak długo trwa zabieg i rekonwalescencja po nim?
Sam zabieg trwa nie dłużej niż kilkadziesiąt sekund, natomiast przygotowanie do korekcji ok. 20 minut. Rodzaje zabiegów związane są z czasem, który jest potrzebny pacjentowi do całkowitego wygojenia, czyli jego powrotem do ostrego widzenia po zabiegu. Zabiegi powierzchowne zwykle wymagają nieco więcej czasu, pacjent musi mieć kilkudniową przerwę od pracy, oko się wolniej regeneruje. Przy drugiej metodzie, femtoLasiku, poprawa samopoczucia jest znacznie szybsza. Wskazania lub przeciwwskazania do danej metody są zależne od grubości rogówki, czasem wybiera się metodę powierzchowną z tego powodu, że np. rogówka jest zbyt cienka. Jeszcze do niedawna w USA, które są pionierem w chirurgii refrakcyjnej, królował femtoLasik, tych zabiegów robiło najwięcej ze względu na szybszy powrót do zdrowia. Ostatnio wraca się jednak do metod powierzchownych, bo one pozwalają na trochę mniejszą ingerencję w rogówkę.
Jaka jest cena tych zabiegów?
FemtoLasik jest droższy, bo używa się dwóch laserów, i zabieg przeciętnie kosztuje ok. 10 tys. złotych. Metody powierzchowne są tańsze, wyceniane na ok. 7,5 tys. złotych. Jednak nie istnieje obiektywnie najlepsza metoda laserowej korekcji wzroku. Możemy mówić jedynie o metodach technologicznie mniej lub bardziej zaawansowanych.
Od kiedy laserowa korekcja wzroku jest stosowana na świecie?
Początek chirurgii refrakcyjnej datuje się na lata 70. ubiegłego wieku. Radziecki okulista prof. Fiodorow zapoczątkował metodę promienistych nacięć rogówki, które modelowały jej przednią powierzchnię, powodując zmniejszenie wady wzroku w oku krótkowzrocznym. W latach 80. ubiegłego wieku do modelowania rogówki zaczęto używać lasera. Od tego czasu nastąpił gwałtowny wzrost liczby wykonywanych zabiegów.
Oko, zaraz po mózgu, to najbardziej skomplikowany narząd ludzkiego ciała. Ze względu na ogromną liczbę połączeń nerwowych – wciąż nie da się go przeszczepiać.
Mówi się o pandemii krótkowzroczności. To obecnie najczęściej występująca wada wzroku: na świecie cierpi na nią już ok. 1,6 mld osób.
Prognozuje się, że do 2023 roku ponad 50 proc. ludzi na świecie będzie zmagało się z krótkowzrocznością. Odsetek dzieci z krótkowzrocznością mógł wzrosnąć nawet o 20 proc. Duży wpływ na to miała z pewnością nauka i praca zdalna. Krótkowzroczność wysoka, czyli powyżej 8 dioptrii, może powodować problemy z widzeniem. Można było zaobserwować to niepokojące zjawisko jeszcze przed pandemią COVID-19, szczególnie w Azji. Tam 95 proc. społeczeństwa dotkniętych jest krótkowzrocznością. Zaleca się, aby każde dziecko spędzało na świeżym powietrzu minimum 2-3 godziny dziennie, tak aby wzrok odpoczął od urządzeń elektronicznych. Udowodniono, że wpływ światła dziennego zmniejsza progresję krótkowzroczności u dzieci.
Zawsze przestrzegam swoich pacjentów, żeby uważali na oczy, wykonując różne czynności, np. majsterkując, rzucając lotkami itp. Najczęstszą przyczyną ślepoty u młodych mężczyzn są urazy oczu.
Co jest najbardziej niebezpieczne dla naszych oczu?
Urazy oczu. Zawsze przestrzegam swoich pacjentów, żeby uważali na oczy, wykonując różne czynności, np. majsterkując, rzucając lotkami itp. Najczęstszą przyczyną ślepoty u młodych mężczyzn są urazy oczu. Dotyczy to głównie mężczyzn, którzy pracują na budowie lub w fabryce. W takich miejscach pracownik powinien chronić swoje oczy. Trzeba pamiętać, że jeżeli chodzi o funkcje oka, w przypadku urazu jest ono zazwyczaj nie do uratowania. Innym bardzo poważnym zagrożeniem jest tzw. „suche oko komputerowe”. Niektórzy uważają, że okulary z filtrem chronią. Uważam, że większe znaczenie ma nawilżanie oczu, robienie sobie przerw na zamykanie oczu, bo człowiek, kiedy patrzy w ekran smartfona lub komputera, przestaje mrugać, a wtedy oczy zaczynają szczypać, kłuć. Podczas pracy przy monitorze powinniśmy wyrobić prosty, ale ważny nawyk, czyli co 20 minut przez 20 sekund popatrzeć w dal, przez okno na odległość około 6 metrów. Ważne jest, aby unikać wielogodzinnej pracy przy komputerze, spędzać więcej czasu w naturalnym oświetleniu, na zewnątrz.
